Orta Avrupa’da Futbol

Avusturya-Macaristan imparatorluğu, 1860’larda kuruldu ve Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda fiilen dağıldı. Bu dönem aynı zamanda association (organize) futbolun doğum zamanıydı, özellikle Macaristan ve Avusturya’da. Oyun, 1870’lerde bir noktada Macaristan’a tanıtıldı. Kimse tam olarak kimin tarafından veya tam olarak ne zaman olduğunu bilmiyor.

1.Çekoslovakya:

Çekoslovakya (Bohemya)’da 1925’ten önceki turnuvalar resmi olarak kabul edilmemektedir. Bazı bölgesel ve etnik lig mevcuttu ve bunların en organize olanı da başkent Prag ile sınırlıydı.

Futbolun erken başladığı yerlerden biri olan Çekoslovakya o zamanlar ülke Avusturya-Macaristan imparatorluğunun bir parçasıydı ve  şu anki anlamda bir ülke değildi. Bu bölgede futbol, ilk önce 1890 ve 1990 yılları arasında Bohemya’da çoğunlukla Almanlar tarafından oynandı. Çek Cumhuriyeti’nde bilinen ilk futbol maçı 1887’de Roudnice nad Labem’deki Labe Nehri’ndeki adacıkta gerçekleşti. 1896’da SK Slavia Prag ile AC Sparta Prag arasındaki ilk derbi 0-1 sonucuyla tamamlandı.

1896’da, CFK Kickers Prag (ilkbahar) ve Deutscher FC Prag (sonbahar) tarafından kazanılan ilk şampiyonlukları kazandı. Prag’da Alman kulüpleri 1900 yılında Verband der Prager deutschen Fußball-Vereine’i (VPdV) kurdu ve 1901/02’de şampiyonalar düzenledi. Bu turnuvalarda yıllar içinde DFC Germania, FC Austria, FC Favorit, FC Hellas 1900, Fußball Sektion der Lese- und Redehalle der Deutschen Studenten Prag, FuAC Sport, FC Sturm ve Deutscher FC Prag takımları mücadele etti. 1902 şampiyonu DFC Germania, Mart 1903’te kendi sahalarını kaybettikten ve Graslitz’e taşındıktan sonra kapandı. Kısa bir süre sonra, VPdV de kapandı.

2.Avusturya:

Habsburg Hanedanı adına düzenlenen Challenge Cup, Vienna Cricket FC (Viyana Kriket ve Futbol Kulübü)’nün kurucularından John Gramlick tarafından 1897’de Viyana’da oluşturuldu. Turnuva, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’ndaki tüm kulüplere açıktı, ancak hemen hemen tüm katılan takımlar ilk yıllarda sadece Viyana’dan olurken ilerleyen yıllarda da üç büyük kentten yani Viyana, Budapeşte ve Prag’dandı.  Eleme usulü oynanan turnuvayı arka arkaya üç sezon kazanan takım kupayı sürekli elinde tutacaktı.

İlk turnuvada Vienna Cricket FC şampiyon ve Wiener FC 1898 ikinci oldu. Rasenspielclub Training ve First Vienna  turnuvadaki diğer iki takımdı. First Vienna ve Vienna Cricket FC’nin ikisi de 1894 yılında faaliyete geçti ve ülkenin en eski kulüpleri arasındaydılar. Nathaniel Anselm von Rothschild’in malikanesinin bahçesinde onun için çalışmakta olan İngiliz ve Avusturyalı bahçıvanların futbol oynamasıyla First Vienna kulübünün temelleri atılmıştı. Forma renklerinde halen kulübün renkleri olan Rotschild renkleri mavi ve sarı kullanılmıştı. Faal kulüpler içinde en eskisi olan First Vienna ilk karşılaşmasını Vienna Cricket FC’ye karşı oynadı.

1899 ve 1900 yıllarında First Vienna, Challenge Cup’da şampiyonluğu elde etti; ilkinde AC Viktoria Wien ikincisinde  Vienna Cricket FC ikinci oldu. Turnuvada 1899’da yeni kulüpler olarak Athletic-Club Victoria ve Wiener Athleticsport-Club (WAC), 1900 yılında Badener SC ve SK Rapid dikkat çekmekteydi. Wiener Athleticsport-Club (WAC) 1883 yılında faaliyete geçmişti ve hepsi eş zamanlı olmasa da esktrim, boks, güreş, bisiklet, hentbol, çim hokeyi, tenis, squash, futbol alanlarında faaliyet gösteren önemli bir kulüptü. Daha sonra çok önemli bir kulüp haline gelecek olan Rapid Wien ise 1897’de Erster Wiener Arbeiter-Fußball-Club (İlk Viyana İşçiler Futbol Kulübü) ismiyle kurulduktan sonra 1899 yılında Rapid adını almıştı.

1900’lerde devam eden turnuvada 1900-01 sezonunda altı takım yer almıştı. Viyana ve Prag’da oynana karşılaşmalar sonunda finalde Wiener AC, SK Slavia Prag’ı 1-0 mağlup etmişti. 1900’lerle birlikte takımlarda İngiliz ya da İskoçlar dışında yerli oyuncular da görülmekteydi. 1901-02 sezonunda diğer 1901-02 sezonunda diğer Viyana kulüpleri, Challenge Kupası organizatörü Cricketer’ın oyun yasağı nedeniyle ihraç edildi. Bu sefer 10 takımın yer aldığı eleme karşılaşmaları Viyana ve Prag yanı sıra Budapeşte ve Baden’da da oynandı. En son aşamada Vienna Cricket FC, Budapesti TC’ye karşı 2-1 galip gelerek kupaya uzandı. Bir sonraki sezon turnuvaya oniki takım katılırken bunların sekiz tanesi Viyana’daki elemelerde mücadele etti.  

Neue Wiener Tagblatt Pokal

Tagblatt-Pokal, Avusturya’da lig formatında oynanan ilk futbol turnuvasıydı. Neue Wiener Tagblatt tarafından kuruldu ve Viyana’daki kulüplerle sınırlıydı. Bununla birlikte, Avusturya-Macaristan’daki tüm futbol kulüplerine açık olan Challenge Cup’ın varlığına rağmen, Avusturya futbol şampiyonasının öncüsü olarak kabul edilmektedir.

Buna ilave olarak Tagblatt-Pokal da üç sezon için düzenlenmişti. Kupa, üç kez kazandıktan sonra 1903’te AC Wiener’e kalıcı olarak verildi. Birinci seviye (Erste Klasse) ve iki tane ikinci seviye (Zweite Klasse A ve Zweite Klasse B) olarak oynandı. En üst seviyedeki ligde en alt sırada yer alan iki kulübün küme düşmesi ve iki adet ikinci seviye grubunun birincilerinin üst lige yükselmesi planlanmıştı.

Avusturya Habsburg Challenge Cup

Genelde Viyana takımlarının başarılı olduğu ve bazı sezonlar oynanmayan turnuvada 1909’de Ferencvaros, Wiener Sport-Club’a karşı 2-1 galip gelerek bu geleneği bozmuştu. 1910-11 sezonunda son kez oynanan turnuvada Viyana’dan 7, Budapeşte’den 5 takım yer almıştı. Viyana’dan olan kulüpler Vienna, Rapid, FAC, WSC,  Cricketer, Simmering ve Hertha’ydı. Budapeşte’den ise Magyar AC, FC 33, Ferencváros, BAK ve Nemzeti turnuvadaydı. Bir önceki sezon oynamadan turnuvada Wiener Sport-Club son şampiyon Ferencvaros’dan rövanşı 3-0 ile almıştı.

Buna ilave olarak Tagblatt-Pokal da 3 sezon için düzenlenmişti. Tagblatt-Pokal, Avusturya’da lig formatında oynanan ilk futbol müsabakasıydı. Neue Wiener Tagblatt tarafından kuruldu ve Viyana’daki kulüplerle sınırlıydı. Yine de Avusturya-Macaristan’daki tüm futbol kulüplerine açık olan Challenge Cup var olmasına rağmen Avusturya futbol şampiyonasının öncüsü olarak kabul edildi. Kupa, üç kez kazandıktan sonra 1903’te AC Wiener’e kalıcı olarak verildi. Bir birinci bölüm (Erste Klasse) ve iki paralel ikinci bölüm (Zweite Klasse A ve Zweite Klasse B) olarak oynandı. En üst ligdeki en alttaki iki kulübün küme düşmesi ve iki ikinci bölümün galiplerinin yükselmesi planlanmıştı.

3.İsviçre:

İlk İsviçre futbol şampiyonası 1897-98’de yapıldı. Şampiyona 1895 yılında kurulmuş olan İsviçre Futbol Federasyonu (SFA) tarafından organize edilmediği için bu nedenle gayri resmi olarak kabul edildi. Turnuva Cenevre gazetesi La Suisse Sportive ve editörleri François-Jean Dégérine ve Dr. Aimé Schwob tarafından düzenlendi. Şampiyonluk kupası Ruinart şirketi tarafından bağışlandı. Turnuvaya katılan kulüplerden sadece dördü SFA üyesiydi; FC Château de Lancy, Grasshopper Club Zürich, Neuchâtel FC ve La Villa Ouchy. Kuzeyde A grubu, Lozan çevresi B grubu ve Cenevre’nin C grubu bölgesi olmak üzere üç bölgesel gruba ayrıldı. A Grubu’nda Grasshopper Club Zürich, FC Zürich; B Grubu’nda Villa Longchamp Lausanne, FC Yverdon, Lausanne Football and Cricket Club, Maison Neuve Vevey, Villa d’Ouchy (Lausanne); C Grubu’nda Le Château de Lancy, Racing Club de Geneve, La Châtelaine Genève olmak üzere toplam da 12 kulüp mücadele etti.

Her grubun galibi finallere hak kazandı. Grasshopper Club Zürich final grubunda Villa Longchamp Lausanne ve La Châtelaine Genève karşısında galip gelerek şampiyonluğa ulaştı.

1898-99 sezonunda İsviçre şampiyonası Doğu (Zürih bölgesi); Orta (bölgesel kuzey-batı İsviçre) ve Batı (Romandy) olmak üzere üç bölgesel gruba ayrıldı. Yine her grubun galipleri final oynadılar. Final play-off grubunda Lausanne Football and Cricket Club’ten İngiliz oyuncuların çoğu, Pazar günü olması planlandığı için Old Boys’a karşı maçı oynamayı reddettiler.  Sonunda Anglo-Amerikan Kulübü şampiyonluğu kazandı. İlk kez oynanan ikinci lig yani Serie B’de ise Cantonal Lausanne şampiyonluğa ulaştı.

1899-1900 sezonunda ise lig doğu ve batı olmak üzere iki grup halinde oynandı. Doğu grubunda Grasshopper Zürich bütün karşılaşmaları kazanıp lider oldu. FC Zürich, Anglo-American Club Zürich,   Old Boys Basel,  FC St-Gallen gruptaki diğer takımlardı. Batı grubunda ise FC Bern ve FC Neuchâtel yer almaktaydı. Finalde Grasshopper Zürich, FC Bern’e karşı 2-0 galip geldi.

1900-01 sezonunda lig yine iki grup halinde oynandı. Doğuda Grasshopper Zürich, FC Zürich, Fire Flies Zürich, Old Boys Basel, FC Basel ve  Fortuna Basel olmak üzere 6 takım, batıda ise FC Bern, FC La Chaux-de-Fonds, Servette Geneve ve FC Neuchâtel olmak üzere 4 takım mücadele etmişti. Play-off finalinde Grasshopper, FC Bern’i 2-0 mağlup ederek şampiyonluğa ulaştı. Bu sezondan itibaren Serie B de oynanmaya başlandı iki grupta beş takım mücadele ederken bazıları Serie A’daki takımların ikinci takımlarıydı. Serie B’de finalde Fortuna Basel, BSC Young Boys Bern’i 3-2 yenerek şampiyonluğa ulaştı. Bu iki takım üst lige çıkma hakkı kazandı. Bir sonraki sezon lig sayısı artarken Serie A Batı ve Doğu yanı sıra Merkez olarak bir gruba daha kavuşmuştu. Toplamda 14 takım mücadele ederken Serie B’de Merkez olarak iki grup eklenmişti ve toplamda 13 takım vardı. Serie A’da ve Serie B’de play-off uygulaması devam etti. Üç takım birbiriyle oynarken Serie A’da FC Zürich, Young Boys Bern ve FC Bern sıralandılar. 1902-03 sezonunda yine her iki ligde de batı, merkez ve doğu ayrımı vardı ve Serie B’deki merkez grubundaki iki grup ayrımı kaldırılmıştı. Serie A’da 1902-03 sezonunda Young Boys, 1903-04 sezonunda FC St-Gallen, 1904-05 sezonunda ise Grasshopper Zürich şampiyonluğa ulaştı. 1902-03 sezonundan sonra Serie B sona ermişti.

İsviçre’deki bu lig uygulamasında gruplarda puan eşitliği halinde play-off oynanmaktaydı. Bunun dışında 1905-06 sezonunda Serie A’da doğu için iki grup oluşturulmuş ve her iki grup birincisi doğu şampiyonluğu için oynamıştı. Bu dönemde liglerde yer alan takımlara baktığımızda Serie A Doğu 1’de FC Zürich, Grasshopper Club Zürich, Young Fellows Zürich, Kickers Zürich ve Doğu 2’de  FC Winterthur, FC St Gallen, Blue Stars St Gallen; Merkez’de Young Boys Bern, FC Bern, Old Boys Basel, FC Basel ve Batı’da ise Servette Geneve, Montriond Lausanne, FC La Chaux-de-Fonds, FC Geneve mücadele etti. FC Winterthur şampiyonluğa ulaştı. 1906-07 sezonunda Servette Geneve şampiyonluğu elde ederken sonraki sezonda grup sayısı batı ve doğu olmak üzere ikiye indi ve FC Winterthur tekrar şampiyonluğa ulaşırken finalde Young Boys Bern’i 4-1 yenmişti.  

1908-09 sezonunda Young Boys Bern’in zaferinden sonra tekrar batı, doğu ve merkez gruplandırılmasına gidildi ve bu uygulamaya küçük değişikliklerle savaş döneminde bile devam edildi. Young Boys Bern iki sezon daha üstünlüğünü devam ettirdi. 1911-12 sezonunda sıralama FC Aarau, Etoile La Chaux-de-Fonds, Servette Geneve şeklinde gerçekleşmişti. Buna ilave olarak ilk kez düzenlenen AngloCup turnuvasında Young Boys Bern finalde Stella Fribourg’i 4-0 yenerek kupaya uzandı. Sonraki sezonda ise yeni bir şampiyon vardı: Montriond Lausanne. Old Boys Basel ve FC Aarau ikinci ve üçüncü sırada yer aldı. FC Aarau sonraki sezonda şampiyonluğu elde etti. Savaş dönemi geldiğinde lig yine dört grup olarak oynandı. İki tane merkez grubu bulunmaktaydı ve play-off yarı finalinde Servette Geneve, Young Boys Bern, Brühl St Gallen, FC Aarau mücadele etti ve Brühl St Gallen şampiyonluğa ulaştı. Bu dört grup uygulaması sadece bir sezon devam etti. 1915-1918 arasındaki üç sezonda sırasıyla Cantonal Neuchâtel, FC Winterthur-Veltheim, Servette Geneve şampiyonluğa ulaştı.

4.Macaristan:

Sporun ulusal yönetim organı olan Macar Futbol Federasyonu (Magyar Labdarúgó Szövetség veya MLSZ) 1901’de kuruldu.  1901’deki ilk şampiyonaya Budapesti TC (BTC), Magyar Úszó Egylet (MUE), Ferencvárosi Torna Club (FTC), Műegyetemi FC (MFC) ve Budapesti SC (BSC) katıldı. İlk iki şampiyonluk Budapest TC tarafından kazanılmış olsa da, on yıldaki diğer şampiyonluklar FTC ve MTK tarafından paylaşıldı.

İlk sezondan itibaren 2.Lig de oynandı. İlk sezonda 33 FC, RSZE, Ujpesti TE, BAK, GWTLE, MAC, BEAC, Magyar FC yer aldı, ancak son üç takım karşılaşmalarını tamamlayamadı. 33 FC ilk sezonda 1.Lig’den MFC ligden çekilince onun yerine beşinci takım oldular ve bir üst ligde oynama hakkı elde ettiler.

1903 yılında 1.Lig (I. Nemzeti bajnokság), sekiz, 2.Lig (II. Osztályú bajnokság) altı takımla oynandı ve ilk kez bütün takımlar çift devreli lig usulü oynanan organizasyonları tamamladı. Ferencvárosi Torna Club (FTC) 1.Lig’de şampiyonluğa ulaştı ve 2.Lig’de de Fővárosi TC bir üst lige yükselme hakkı elde etti. 1904 yılında liglerde takım sayıları sırasıyla 9 ve 7 olurken MTK 1.Lig’de şampiyonluğa ulaşmış Ujpest ise 1.Lig’e yükselmişti.