Scottish Football League, yani İskoçya Futbol Ligi (SFL), kuruluş yılı olan 1890’dan Scottish Premier Lig’in (SPL) 1998’de ortaya çıkmasına kadar devam etmiş İskoçya’daki en üst lig yapılanmasıydı. SFL 1998’den sonra da 2.Lig ile 4.Lig seviyelerinde devam edip 2013’de SPL adına tarihe karıştı. İskoç Futbol Birliği 1873’de kurulmuştu ve 1890 öncesinde İskoçya’da kupa ya da yerel turnuvalar şeklinde karşılaşmalar oluyordu ve bazı futbolcular da daha iyi para kazanabilmek için 1888’de İngiltere’de kurulmuş olan The Football League’deydi.
İskoçya’da ligin kurulması için girişimlerde bulunulduğunda amatör Queen’s Park zamanla profesyonelliğin teşvik edilerek küçük kulüplerin yok edileceğini düşünerek bu tip bir organizasyona karşı çıktı. İskoçya’nın en eski kulübü. olan Queen’s Park, 1867’de Glasgow’da kuruldu. 1884 ve 1885’de İngiltere’de FA Cup Finali oynayan ve bunu gerçekleştiren tek İskoç kulübü olan Queen’s Park şu an İskoçya 2.Liginde (Yani 4.Lig). Scottish Football League, Queen’s Park’ın itirazına rağmen Nisan 1890’da kuruldu.
The Scottish Football League (1890-1918)
Renton profesyonellikten dolayı bu ilk lige hiç alınmadı. Saint Bernard’s bir karşılaşmada oyuncularına para ödediğinin tespit edilmesi üzerine ihraç edildi.
İlk sezon yer alan kulüpler şunlardı:
(Parantez içindeki ilk yıl kuruluş, eğer kapandı ise ikinci yıl kapanış yılı)
Abercorn (1877-1920), Cambuslang (1874-1897), Celtic (1887-devam ediyor / Şu an Premier League’deler), Cowlairs (1876-1896), Dumbarton (1872-devam ediyor / Şu an 1.Ligdeler), Heart of Midlothian (1874-devam ediyor / Şu an Premier League’deler, Hearts olarak biliniyorlar), Rangers (1872-devam ediyor / Şu an Premier League’deler), Renton (1872-1922), St Mirren (1877-devam ediyor / Şu an Premier League’deler), Third Lanark (1872-1967), Vale of Leven (1872-1929, 1939’da tekrar kuruldu / Yerel Central District 2.Division’da mücadele ediyor).
Celtic, Third Lanark ve Cowlairs de bazı profesyonel aktivitelerden küçük cezalar aldı. İlk sezonda Rangers ve Dumbarton 29 puan topladı ve bir play-off karşılaşması oynadılar. 2-2 biten karşılaşma sonrası ikisi de şampiyon ilan edildi.
***
1892-93 sezonu İrlanda ile birlikte İngiltere’den sonra ikinci lig olma özelliğini taşıyan İskoçya Football League’in üçüncü sezonuydu ve önceki ilk iki sezonda Dumbarton şampiyon olmuştu. Dumbarton ilk sezonda şampiyonluğu Rangers ile paylaşmıştı. 10 takımlı ligde çift devreli oynanan karşılaşmalarda ilk Celtic ve Rangers çekişmesi yaşandı. İki puanlı sistemde çift devreli oynanan lig sonunda 1888’de kurulmuş olan Celtic 29 puanla şampiyon olurken 28 puanlı 1872’de kurulmuş olan Rangers ikinci oldu.
Ligdeki diğer kulüpler (Parantez içindekiler kuruluş yılı, ikinci bir tarih varsa da kapanış yılı):
İskoçya’nın en eski kulüplerinden Saint Mirren (1877) ligde üçüncü oldu. Ligi Third Lanark (1872-1967) dördüncü, Heart of Midlothian / Hearts (1874) beşinci, Dumbarton (1872) altıncı, Leith Athletic (1887) yedinci, Renton (1872-1922) sekizinci sırada bitirdi. Abercorn (1877-1920) ve Clyde (1877) son iki sırada yer alarak bir sonraki sezon oynanmaya başlayacak olan Scottish Division Two’ya düştüler. Bahsi geçen 10 takım ağırlıklı olarak Glasgow, Dumbarton ve Paisley’dendi ve şu an faal olan 7 tanesinden iki dev kulüp yanı sıra Saint Mirren ve Hearts en üst ligde hayatına devam ediyor.
O sene lig şampiyonu olmanın yanı sıra bütün kupaları alan Celtic sezona kaleci olarak Tom Duff ile başlamıştı; ancak Ocak ayında Dumbarton’a karşı alınan 8-0’lık mağlubiyette fatura kaleciye kesildi. Yeni bir kaleci arayışına gidildi ve Benburb’de aranan isim bulundu: Joseph Cullen. Celtic’in ilk efsane kalecisi olarak kabul edilen Cullen 1868’de dünyaya geldi ve önce Hawthorn ve Glasgow Benburb takımlarında oynadı. 1892-93 sezonunda Celtic’e gelen kaleci 5 sezon boyunca takımın kalesini koruduktan sonra Tottenham Hotspur’a transfer oldu. Görselde en üst sırada dördüncü sırada yer alan Cullen 1900’de futbolu bıraktıktan sonra 1905 yılında, henüz 37 yaşında zatürreden hayatını kaybetti.
***
İlk üç sezonda önce Dumbarton ile Rangers’ın şampiyonluğu paylaşmış, sonraki iki sezonda ise önce Dumbarton sonra da Celtic şampiyonluğu elde etmişti.
1893-94 sezonunda ise lig yine 10 takımla oynandı ancak artık bir de Division Two vardı. Bu durumda artık en üst ligden Division One diye bahsetmek gerekiyordu. Glasgow (Celtic, Rangers, Third Lanark) ve Edinburgh (Heart of Midlothian, Saint Bernard’s, Leith Athletic) ağırlıklı olan ligde diğer kentlerden Dumbarton, Dundee, Saint Mirren ve Renton kulüpleri de vardı. Bu anlamda İskoçya’daki ligin ülkenin genelini kapsama konusunda dönemine göre ileri seviyede olduğu söylenebilirdi.
Yine 10 takımlı Division Two ise Glasgow ağırlıklıydı: Cowlairs, Partick Thistle, Port Glasgow Athletic, Northern ve Thistle gibi. Bu ligden başlarsak Edinburgh takımı Hibernian şampiyon olmasına rağmen üst lige çıkmak istememiş ve ikinci Cowlairs de aynı durumda olunca üçüncü sıradaki North Lanarkshire bölgesinden Clyde, Division One vizesi almıştı. Division One’da ise Celtic 29 puanla ikinci şampiyonluğu elde etmişti. Bu sefer Heart of Midlothian 26 puanla ikinci sırada yer aldı ve Renton ise sadece 5 puanla lige veda etmişti.
32 takımla başlayan kupada ise ligi dördüncü sırada bitiren Rangers, finalde lig şampiyonu Celtic’i 3-1 yenerek kupaya uzanmıştı.
Bir yandan da İskoçya futbolundan birçok oyuncu da İngiltere’de oynamaktaydı.
***
İskoçya / Scottish Football League’de 1894-98 arasındaki 4 sezonda Heart Of Midlothian ve Celtic sırayla ikişer şampiyonluk yaşamıştı. 1893’ten itibaren Division 1 ve Division 2 olarak oynanan organizasyonda her iki seviyede de 10’ar takım yer almaktaydı. Bu 4 sezonda Rangers ve Hibernian da ilk 4 sırada kendilerine yer bulmuştu. Farklı bir takım olarak sadece 1894-95 sezonunda Third Lanark dördüncü sıradaydı. Hibernian o sezon Division 2’de şampiyon olarak üst lige çıkmıştı. Bu dört sezonda sırasıyla Leith Athletic, Dumbarton, Abercom, Clyde küme düşerken Hibernian dışında Abercom, Partick Thistle ve Kilmarnock da yine sırasıyla Division 1’e yükselmişti.
Glasgow temsilcileri Celtic ve Rangers’dan daha önce bahsetmiştim, sırada Edinburgh temsilcileri Heart Of Midlothian ve Hibernian var ki ilki 1874, ikincisi 1875 kuruluşlu olan bu iki kulüpten Hearts, İskoçya’nın başkentinin en eski kulübü. Kulüp adını Orta Çağ’dan kalma tarihi kasaba Midlothian’dan ve The Old Tolbooth hapishanesinin tarihi girişini gösteren Royal Mile’daki Heart of Midlothian mozaiğinden almıştı. Bunlar Walter Scott’ın The Heart of Midlothian romanında yaşatılmaktaydı. 1895 ve 1897’de iki şampiyonluk dışında 1906’ya kadar dört şampiyonluk elde eden kulübe 1886’dan bu yana Tynecastle Park ev sahipliği yapıyor.
Hibernian ve daha çok bilinen adıyla Hibs ise Edinburgh’daki İrlanda kökenliler tarafından kuruldu ve adı da zaten İrlanda Adası’nın Latin dilindeki adı Hibernia’dan geliyor. Ancak günümüzde etnik ya da kökenden çok kentteki yerleşime göre taraftarı olan Hibernian, Heart of Midlothian’ın ezeli rakibi. 1886-87’de ilk İskoçya Kupası’nı alan Hibs ligde ilk büyük başarısını ise 1896-97’de ezeli rakibinin arkasında ikinci olarak elde etti. Karşılaşmalarını 1893’den bu yana Easter Road’da oynuyorlar.
Hatta iki takım 1896 kupa finalinde de karşı karşıya gelmiş ve Heart Of Midlothian, Hibernian 3-1 galip gelmişti. Bu dönemdeki diğer kupalardan birisini St. Bernard’s, diğer ikisini Rangers kazanmıştı.
***
1898-1899 sezonunda Rangers ligde bütün karşılaşmaları kazandı ve bir rekor kırarak şampiyonluğa ulaştı. Heart of Midlothian 26 puanla ikinci sıra yer alırken Celtic de 24 puan elde etmişti. Ligde diğer takımlar ise sırasıyla Hibernian, St Mirren, Third Lanark, Clyde, St Bernard’s, Partick Thistle ve Dundee’ydi. Son sırada olmamasına rağmen Partick Thistle, Division 2’nun yolunu tutmuştu. İlk dört sıradaki kulüpler ligin ilk yıllarında lige domine eden kulüplerdi. Division 2’de ise Kilmarnock üst lige çıkma hakkını 14 galibiyet ve 4 beraberlik ile elde etti ve hiç kaybetmemişlerdi. İskoçya Kupası’nı ise Rangers’ı 2-0 mağlup eden Celtic müzesine götürdü.
Milli karşılaşmaların sayısı artmaktaydı. İskoçya milli takımı ise British Home Championship’de Galler’i 6-0, İrlanda’yı 9-1 yendi İngiltere’ye 2-1 kaybetti. Bu karşılaşmalardan Queen’s Park’lı Robert Smyth McColl ile Celtic’li John Campbell. Ancak bu oyuncular da dahil İskoç oyuncular dönem dönem İngiliz kulüplerinde boy göstermekteydi.
1899-1900 sezonunda yine Rangers şampiyonluğa ulaştı, ancak bu sefer 15 galibiyet, 2 beraberlik 1 mağlubiyet elde etmişti. Celtic, Hibernian ve Heart of Midlothian 25, 24 ve 23 puan ile Rangers’ı takip ettiler. Ligden St Bernard’s ve Clyde düşmüştü. Division 2’dan ise Partick Thistle ve Morton üst lige yükseldi. İskoçya Kupası’nı ise Celtic bu sefer Queen’s Park’ı 4-3 yenerek elde etti. İskoç milli takımı ise British Home Championship’de Galler’i 5-2, İrlanda’yı 3-0 ve İngiltere’yi 4-1 mağlup etmeyi başardı.
1900–1901 sezonunda ise Division 1, 11 takımla oynandı, bunun sebebi de Queen’s Park’ın İngiltere’den İskoçya ligine dönmesiydi. Rangers üst üste üçüncü kez şampiyonluğa ulaştı. Celtic ve Hibernian yine ikinci ve üçüncü sıradaydı. Morton ilk sezonunda dördüncü sırayı elde etti. İlginç bir nokta olarak Partick Thistle küme düşerek ve St Bernard’s ise küme yükselerek yeniden yer değiştirdiler. İskoçya Kupası’nda ise finalde Celtic bu sefer Heart of Midlothian’a 4-3 kaybetti. Milli takım ise British Home Championship’de İrlanda’yı 11-0 yenerken Galler ile 1-1 ve İngiltere ile 2-2 berabere kaldı.
***
İskoçya’da Division 1’de takım sayısı 1903-05 arasında 14, 1905-06 sezonunda 16 ve sonrasında 18 oldu. 1900’lerin başı kupada olduğu gibi ligde de Celtic fırtınasının estiği bir dönemdi. Sırasıyla Rangers, Hibernian ve Third Lanark’ın şampiyonluklarından sonra Celtic 1904-05 sezonundan itibaren üst üste 6 şampiyonluk elde etti. Bu dönemde özellikle Heart Of Midlothian ve Rangers’ın üst sıralarda yer aldığı görülmekteydi.
Ligin 18 takıma çıktığı ilk sezon olan 1906-07 sezonunda ligde yer alan takımlar, bulundukları kentler ve kuruluş yılları sırasıyla şu şekildeydi: sırasıyla Celtic (Glasgow-1887), Dundee (Dundee-1893), Rangers (Glasgow-1872), Airdrieonians (Airdrie-1878), Falkirk (Falkirk-1876), Third Lanark (Glasgow-1872), St.Mirren (Paisley-1877), Clyde (Cumbernauld, North Lanarkshire-1877), Heart Of Midlothian (Edinburgh-1874), Motherwell (Motherwell, North Lanarkshire-1886), Aberdeen (Aberdeen-1903), Hibernian (Edinburgh-1875), Morton (Greenock-1874), Partick Thistle (Glasgow-1876), Queen’s Park (Glasgow-1867), Hamilton Academicals (Hamilton, North Lanarkshire-1874), Kilmarnock (Kilmarnock, East Ayrshire-1869), Port Glasgow Athletic (Glasgow-1878).
Division 2’de bu sezonlar boyunca 12’şer takım yer alırken üst lige yükselmede bir standart olmadığı görülmekteydi. Bazı sezonlarda ilk iki sırada yer alan takımlar bazılarında üst sırada olmasa da seçilen takımlar yükselme olanağı elde ederken bazı sezonlarda ise hiç yükselme ya da düşme gerçekleşmedi. Aslında en üst lig takım sayılarında Division 1’deki takım sayısının artması önemli bir paya sahipti.
***
1910 sonrası dönemde savaşta bile devam eden ligde 1918’ye kadar geçen 8 sezonun 4 tanesinde Celtic, 4 tanesinde Rangers şampiyonluğa ulaştı. 1891’de başlayan ligde Celtic 14, Rangers 9 şampiyonluk elde etmişti. Bu dönemde ligde bazı sezonlar 20 bazı sezonlar 18 takım yer alırken 1910-1913 arasında 18 takım, 1913-17 arasında 20 ve 1917-18 sezonunda yine 18 takım ligde mücadele etti.
bunlar içinde ilk yıllarda Heart Of Midlothian ve Falkirk, sonrasında Morton’un hep zirve mücadelesi verdiği, ancak Celtic ve Rangers’ın üstünlüğünü kıramadıkları görülmekteydi. Division 2’de 1914’e kadar 12 takım ve 1914’de 14 takım ligde yer almış ve sonra da Dünya Savaşı döneminde Division 2 oynanmamıştı.
Bu dönemde savaşın büyük etkileri olmuştu. Raith Rovers ve Queen’s Park Division 2 iptal edilince Division 1’e geçiş yapmışlardı. Daha sonra da Dundee, Raith Rovers ve Aberdeen savaş dönemi yolculuk zorluklarından dolayı ligden çekilmişlerdi.
The Scottish Football League Kulüp Performansları (1890-1918)