FA Cup

Dünyanın en eski futbol ligi 1888’de faaliyete geçen İngiltere’nin The Football League organizasyonudur, ancak en eski organizasyon ise The Football Association Challenge Cup veya yaygın kullanılan adıyla FA Cup’dır.

1871 yılında oynanmaya başlanan FA Cup’ta günümüzde İngiltere futbol liglerinde mücadele eden bazı Galler takımları da turnuvaya katılıyor. Bunun yanı sıra bir İskoç takımı olan Quenn’s Park Glasgow takımı 1884 ve 1885 yıllarında FA Cup’ta final oynadı. 1915-1919 yılları arasında I. Dünya Savaşı, 1939-1945 yılları arasında ise II. Dünya Savaşı nedeniyle düzenlenmeyen kupa bu yıllar dışında sürekli düzenlendi.

1872 ilk şampiyonunu çıkartan kupada şu 15 takım yer aldı: Barnes (Londra), Civil Service (Londra), Hitchin (Hertfordshire), Crystal Palace (Londra), Maidenhead (Berkshire), Marlow (Buckinghamshire), Queen’s Park Glasgow, Donington Grammer School (Lincolnshire), Royal Engineers, Reigate Priory (Surrey), Upton Park (Londra), Clapham Rovers (Londra), West Ham Park (Londra), Wanderers (Londra), Harrow Chequers (Londra), Hampstead Heathens (Londra).
Londra ve civarındaki amatör kulüplere sadece İskoçya’dan Queen’s Park’ın katılmasıyla gerçekleşen ilk turnuvada finali oynayan iki kulüpten Wanderers FC 1859 yılında İngiltere’de kurulmuş olan bir amatör futbol takımı; Royal Engineers ise, Britanya Ordusu’na bağlı Kraliyet Mühendislerini temsil eden İngiliz futbol kulübü. 1863 yılında kurulan kulüp.

Şimdi de statüsü ve en çok şampiyon olanlar.
Kupanın statüsü tek maç usulü eleme şeklinde. Maçın berabere bitmesi halinde o maçı deplasmanda oynayan takımın sahasında tekrar maçı yapılıyor, bu maçın da berabere bitmesi halinde 15’er dakikalık iki uzatma devresi oynanıyor, uzatma dakikalarında da eşitliğin bozulmaması halinde seri penaltı atışları turu atlayan takımı belirliyor Tekrar maçında deplasman golü avantajı uygulanmıyor.

759 takımın katıldığı turnuvada 2 ön eleme ve 4 eleme turu sonrası -ki bu turlara Qualifying Competition deniyor- takım sayısı 128’e düşüyor ki İlk eleme turlarında yol masraflarını azaltmak için kuzey ve güney ayrımı yapılıyor. Competition Proper denen 128 takımın oynadığı 6 tur sonucu ise yarı finallere ulaşılıyor. Yarı final maçları ve final maçı Wembley Stadyumu’nda oynanıyor. En baştan itibaren her turda yeni seviyede ekipler turnuvaya katılıyor ki Premier League ve Championship takımları ise kupaya 3.turda katılıyorlar.

Arsenal 20 finalde 13 şampiyonluk elde ederken en fazla şampiyon olan kulüp ve ilk şampiyonluğu 1930’da; Manchester United 20 finalde 12 şampiyonluk ile onu takip ediyor ve ilk şampiyonluk 1909’da gelmiş. Chelsea 13 finalde 8 şampiyonluğa ulaşırken ilk şampiyonluğu 1970’de ve aynı zamanda kendileri son şampiyon. Tottenham Hotspur 9 finalde 8 şampiyonluk gibi yüksek bir yüzdeye sahip ve ilk şampiyonluk 1901’de gelmiş. Liverpool 14 finalde 7 şampiyonluk elde etmiş ki ilki 1965’de.. Aston Villa da 11 finalde 7 şampiyonluk elde ederken en eski şampiyonlardan ve ilk şampiyonluğu 1887’de gelmiş. Newcastle United 13 finalde 6 şampiyonluğa sahip ve ilki 1910’da. Blackburn Rovers 8’de 6 şampiyonluk elde etmiş ve ilki 1884’de gelmiş ki bu üst grup içinde en eski şampiyon. Everton, Manchester City, West Bromwich Albion da beşer şampiyonluk ile onları takip ediyor. Bu üçlü içinde en eski şampiyon WBA 1888’de. Everton 1906 ve City 1904’de bu zafere ilk kez ulaşmış.

FA Cup Finalleri (1872-1918)

Daha önce FA Cup’ın da ilk sezonuna, en çok şampiyon olanlara ve kupa statüsünün detaylarına girmiştik. Peki ilk FA Cup Finalleri nerede oynandı ve kimler finallerde yer aldı?

1892’ye kadar ilk 20 finalin biri hariç hepsi Güney Londra’daki The Kennington Oval Kriket Sahası’nda oynandı. Bu saha 1870’deki ilk milli karşılaşma olan İngiltere-İskoçya karşılaşmasına da ev sahipliği yapmıştı. 1890’a kadar İskoçya ve Galler’le olan birçok milli karşılaşmanın oynandığı saha 18.yüzyıldan itibaren kriket sahası olarak kullanılıyordu ki 1845’de tam anlamıyla bir nizami saha haline gelmişti ve hala aktif bir saha.

İlk FA Cup finali Wanderers – Royal Engineers arasında bu sahada oynanmış ve 1-0 Wanderers kazanmıştı. 1873’deki ikinci final yine Londra’nın Fulham bölgesinde Lillie Bridge Grounds’daydı. Sonraki 18 final The Kennington Oval’da oynandı.

1872-1881 arasında ilk 10 finale baktığımızda 6 farklı kulüp görüyoruz. Parantez içindeki yıllar faal oldukları periyotları gösteriyor ki bir kısmı hala alt kümelerde ya da farklı organizasyonlarda devam ediyorlar.

Wanderers (1859-1887) bu dönemde 5 finalde 5 şampiyonluk elde etmiş. Royal Engineers (1863 – …) ise 4 finalde 1 şampiyonluk ile onları takip ediyor. Old Etonians (1871 – …) 4 finalde 1 şampiyonluk, Oxford University (1871 – …) 4 finalde 1 şampiyonluk ve Clapham Rovers (1869 – 1911) 2 finalde 1 şampiyonluk ile bu dönemde önemli performans göstermiş. Old Carthusians (1876 – …) ise 1 finalde 1 şampiyonluk elde etmiş. Bu kulüplerin hepsi ya Londra’da ya da çok yakınlarında.

1882’den itibaren ikinci 10 yılda Old Etonians üst üste iki finalde bir şampiyonluk elde etti. Birinde Blackburn Olympic (1878 – 1889)’e kaybedip diğerinde Blackburn Rovers’a yenildiler. Blackburn Rovers bu dönemde 6 finalde 5 şampiyonluk elde etti. West Bromwich Albion 3 finalde 2 şampiyonluk elde ederken Preston North End 2 finalde 1 şampiyonlukla ön plana çıktı. Aston Villa tek finalde şampiyonluğa ulaştı. Wolverhampton Wanderers, The Wednesday (Sheffield) ve Notts County tek finallerini kaybettiler. Şu ana kadar bu kupada final oynayan tek İskoç temsilcisi Queen’s Park ise iki finalde de dönemin ön plana çıkan kulübü ve her ikisinde de Blackburn Rovers’a takıldılar.

***

1892-1901 arasındaki dönemde artık genellikle Crystal Palace’da oynanan finallerde 10 sezonda 9 farklı şampiyon çıkarken Aston Villa üç finalde iki şampiyonluk ile en başarılı kulüptü. Derby County, Everton, Sheffield United, West Bromwich Albion, Wolverhampton Wanderers kulüpleri ikişer finalle diğer ön plana çıkanlardı ki Derby County ve Everton iki finali de kaybetmiş ve diğer üç kulüp birer şampiyonluk kazanmıştı. Bunun dışında Notts County, The Wednesday, Nottingham Forest, Bury, Tottenham Forest da tek finalde şampiyonluğa uzanırlarken Bolton Wanderers ve Southampton ise tek finallerini kaybetmişti.

***

1900’lerin başlarındaki dönemde Newcastle United 4 final ve 1 şampiyonluk en başarılı kulüptü ve onu 2 final 1 şampiyonluk ile onu takip etmekteydi. Bu 9 yılda 9 farklı şamnpiyon olduğu görülürken bu durum turnuvanın ne kadar zorlu olduğunun bir göstergesiydi. Manchester’in temsilcisi birer şampiyonluk elde ederek devreye girmeye başlamışlardı. İki Sheffield temsilcisi United ve Wednesday de birer şampiyonluk almışlardı. Bury, Aston Villa, Wolverhampton Wanderers dönemin diğer şampiyonluk alan kulüpleriydi.

***

1910-18 arasındaki dönemde kupa 1915’den sonra 1.Dünya Savaşı sebebiyle oynanmadı. İlk iki finalde Bradford City, Newcastle United’ı, Barnsley de West Bromwich Albion’ı 0-0’ın devamında 1-0 ile yenerek kupaya uzandı. Barnsley’in ikinci finalinde ilk şampiyonluğuydu ve Bradford City ise ilk finalde sonuca ulaşmıştı. West Bromwich Albion ve Newcastle United’ın dördüncü finalleriydi. 1912-13 sezonunda ise başlangıçtan savaşa kadar olan dönemde ülkenin en başarılı kulüpleri arasında yer alan Aston Villa ve Sunderland arasındaki Crystal Palace’deki finali 121.919 kişi izlemiş, Aston Villa 1-0 ile kupayı kazanmıştı. Sunderland’in hevesi bir başka bahara kalmıştı. Takip eden iki sezonda ise Burnley, Liverpool 1-0 yenerken üst üste dördüncü kez kupa finali 1-0 sona ermişti. 1914-15 sezonunda Sheffield United, Chelsea’ye karşı 3-0 galip gelmişti. Kupanın başarılı takımlarından Sheffield United dördüncü şampiyonluğuna ulaşırken Chelsea ilk kez final oynamıştı.

FA Cup Finalleri Kulüp Dağılımı (1871-1918)