Futbol, veri kullanımında ve analizlerinde uzun süredir diğer büyük sporların gerisinde kaldı.
Bugün Opta gibi spor veri şirketleri, profesyonel futbolda oyuncu değerlemesi için kullanılabilecek muazzam miktarda ayrıntılı performans verisi topluyor. Bazı futbol kulüpleri bu verileri antrenman amaçları ve kadro kararları için analiz etmeye başlamış olsa da sadece birkaçı verilerin ekonomik potansiyelinin farkına varmış durumda. Futbol dünyasında, Transfermarkt internet sitesinde yayınlanan oyuncu değerlemelerini son derece ciddiye alınmaktadır. Ben de önceki yazılarımda bu sitedeki verileri kullanarak analizler yaptım. Bu yazımızda bu sitenin ortaya çıkış hikayesinden, değerlemelerin nasıl yapıldığından, artıları ve eksilerinden biraz bahsedeceğim.
Transfermarkt, futbol transfer piyasasının önde gelen bir web sitesi. Site, skorlar ve sonuçlar, futbol haberleri, transfer söylentileri ve çoğu profesyonel futbol ligi için bireysel ve takım düzeyinde piyasa değeri tahminleri gibi futbolla ilgili genel veriler sunuyor. Bir kullanıcı Transfermarkt’a kaydolduktan sonra, oyuncuların piyasa değerleriyle ilgili tartışma konularını takip edebilirken oyuncuların mevcut değeri ve performansına dayalı kişisel tahminler önerebilir ve önerilerini diğer topluluk üyeleriyle tartışabiliyor. Nihai piyasa değerleri daha sonra bireysel tahminlerin bir araya getirilmesiyle belirleniyor.
Milyar dolarlık transfer piyasasında ihtişamlı bir tüketim devam ederken bu dünyanın dayandığı en önemli veriler aslında Almanya’da Hamburg şehrinde bir ofiste ortaya kaydediliyor, işleniyor. Site, dünya genelindeki 800.000’den fazla -bu sayı artıyor- profesyonel futbolcu için hemen hemen aynı düzeyde ayrıntı bilgi sağlayabiliyor. Transfermarkt’ın verileri İngiltere Premier Ligi gibi en üst düzey bir ligden Afrika’da bir lige kadar detaylı bir şekilde sunulabiliyor. Verileri oyuncuların da ötesine geçerek 100.000’den fazla menajer, antrenör, gözlemci ve menajer hakkında da bilgi sunuyor. Bu verilerin bir kısmı doğum tarihleri, önceki kulüpleri gibi basit veriler olurken asıl odaklanılan kısım her bir oyuncunun ne kadara mal olabileceğine dair bir bilgi sağlanması ve buna Piyasa Değeri (Market Value) adı veriliyor. Bu veriler dünyada binlerce gönüllünün çalışmasına dayanan ve sitenin 80 çalışanı tarafından elenen bir değer tahmini.
Matthias Seidel, bir Werden Bremen taraftarı olarak iş için Hamburg’a taşınmıştı ve çok sevdiği takımını takip etmekte güçlük çekiyordu. İnternet bir haber kaynağı olarak henüz emekleme aşamasındaydı ve Seidel, 2000 yılında, başlangıçta Werder Bremen’in transfer etmek istediği oyuncuları takip etmek için bir web sitesi kurdu. Site henüz ilkel bir siteydi; basında gördüğü isimleri bir hesap tablosuna giriyor, bulabildiği yetersiz ayrıntıları ekliyor ve yayınlıyordu. Kısa süre sonra, yabancıların hatalarını vurgulamak için kendisiyle temasa geçtiğini, orta saha oyuncularını yanlışlıkla kanat oyuncusu olarak etiketlediğini ya da bazı oyuncuların yakın zamanda doğum günlerini kutladığını belirttiklerini gördü. Kullanıcıların güncellemeleri gönderebilmesi için düzeltme formları yayınlamaya başladı. Yavaş yavaş ve organik bir şekilde, Transfermarkt etrafında, büyük ölçüde söylentilerden hoşlanan ve istatistiklere belli belirsiz ilgi duyan taraftarlardan oluşan bir topluluk oluştu. Bir düzeltme göndermek için kaydolmanız gerekiyordu ve bu da sistemimize giriliyordu. Kullanıcılar çok sayıda düzeltme girdiler.
Almanya’da düzenlenen 2006 Dünya Kupası’nın Transfermarkt’ın istikrarlı gidişatının katlanarak arttığı nokta olarak kabul ediliyor. Bundan sonra her şey hızla gelişti ve 2008 yılında Alman yayınevi Axel Springer şirket hisselerinin yüzde 51’ini satın aldı. 2009’da Avusturya ve İsviçre’deki oyuncular, takımlar ve liglerle site genişleme başladı. Sitenin günümüzde yüzbinlerde kayıtlı kullanıcısı var, ancak sadece 50,000 kadarının aktif üye olarak kabul edildiğini, düzenli olarak oyuncularla ilgili güncellemelere katkıda bulunduğunu ya da mesaj panolarında yorum yaptığı söylenebilir. Transfermarkt bu oyuncular hakkındaki verileri kullanıcılarından alıyor. Her oyuncunun sahada kaç dakika geçirdiğini, kaç kart gördüğünü, sağlık geçmişini, sözleşme süresini ve çok daha fazlasını takip ediyorlar.
Transfermarkt sadece belirli bir taraftar grubu için bir kurum değil; aynı zamanda futbolun dokusunun bir parçası haline gelmiş durumda. Sitenin cazibesi sunduğu temel bilgilerin herkes için sunulmasından ve süreklilikten kaynaklanıyor; bir oyuncunun sözleşmesinin uzunluğu, sakatlık geçmişi ve menajerinin adı gibi. Bu, takip edenler için hızlı ve kolay bir durum tespiti sağlıyor ama asıl ilgilenilen şey, Transfermarkt’ın kartviziti haline gelen ve Piyasa Değeri olarak adlandırdığı ölçüt. Site ve çalışanları için bu rakam bir oyuncunun değerine dair en iyi tahmin. Futbolla uğraşanlar içinse daha somut, daha değerli bir şey.
Sistem Nasıl İşliyor?
Avrupa futbolunun her transfer döneminden önce, yani yaz aylarında ve ocak ayında Transfermarkt’ın çalışanları ve gönüllüleri, sitenin veri tabanındaki oyuncuların her birinin transfer değerini yeniden değerlendirmek için özenli bir süreç başlatıyor. Yalnızca kanıtlara sahip olanlar, değerin nihai hakemleri tarafından dikkate alınıyor; her ülkenin bölge müdürlüğünde ön değerlendirmeden geçen veriler nihayetinde merkezde bir süzgeçten geçiriliyor. Ekip, gerçek hayattaki bir oyuncunun sitedeki değerine yakın bir ücret karşılığında transfer olmasını “kalabalığın bilgeliği” yaklaşımlarının doğrulanması ve onaylanması olarak görüyorlar.
Transfermarkt, piyasa değerlerini tüm kullanıcı tahminlerinin eşit değere sahip olacağı şekilde demokratik bir şekilde tahmin etmez, ancak hiyerarşik bir yaklaşım kullanıyor. Bu nedenle, nihai piyasa değerleri tüm bireysel tahminlerin ortalaması veya medyanı olarak hesaplanmamakta, “yargıçlar/hakemler” olarak adlandırılan birkaç yetkili topluluk üyesine son sözü söyleme yetkisi vermekte. Buna göre, jüri üyeleri kararlarını verirken diğer kullanıcıların tahminlerini gözden geçirir ve bunları seçip tartar, böylece daha az veya daha fazla nitelikli olduğunu düşündükleri kullanıcıların etkisini azaltabilir veya artırabilirler. Nihai piyasa değerleri demokratik bir şekilde hesaplanmasa da seçici/yargıç ilkesinin bilgi toplamaya yönelik tamamen demokratik yaklaşımlardan daha iyi işlediğine inanmak için nedenler var. Örneğin, az bilinen oyuncular sadece birkaç oy aldığında, açıkça çok yüksek veya çok düşük olan kullanıcı tahminleri, manipülasyon girişimleri (örneğin, fırsatçı spor menajerleri tarafından) veya bilgi eksikliği (örneğin, deneyimsiz taraftarlar tarafından) nedeniyle sonuçları önemli ölçüde saptırması mümkün. Hakemler bu tür tahminleri toplama işleminin dışında tutabiliyor, bu da yanlılık riskini azaltıyor.
Oyuncu değerlemesi üzerine yapılan çoğu çalışmada, oyuncuların değerlerinin genellikle yirmili yaşların ortalarına kadar arttığı ve sonrasında düştüğü göz önünde bulundurulur. Buna ek olarak, bir oyuncunun boyunun maaş getirilerini önemli ölçüde artırdığı baz alınabilir, çünkü gol atma veya golü önleme olasılığını artırabilecek iyi bir kafa vuruşu yeteneğine işaret eder. Oyuncu-değerlendirme araştırmalarında incelenen bir diğer oyuncu özelliği de ayağa hakimiyeti. Çift ayaklılık genel olarak avantajlı bir futbol özelliği olarak kabul edilir, ancak aynı zamanda esnekliği de yansıtır, çünkü her iki ayağını da kullanabilen oyuncular sahada çeşitli pozisyonlarda kullanılabilir. Oyuncuların mevkileri, oyuncuların uzmanlaşma derecelerini ve kalabalık çekme kapasitelerini yansıttığı için maaşları ve transfer ücretlerini etkiler. Hücum oyuncuların kalecilerden çok daha fazla ilgi görür, çünkü hücum oyuncuları seyirciler tarafından daha görünürdür ve bu nedenle daha yüksek seyirci çekme gücüne sahip oldukları düşünülebilir. Buna benzer neden sonuç ilişkileri değerlendirmelerde önemli bir yere sahip
Hesaplamaya dahil edilen verilerde oyuncunun yaşı, boyu, pozisyonu, iki ayağını da kullanıp kullanmadığı, milliyeti gibi özellikleri dışında performans verileri de dikkate alınıyor. Bunlar arasında ulusal ve uluslararası düzeyde oynama süresi, attığı goller ve yaptığı asistler, pas verileri, driplingler, fauller, kartla yer alıyor. Bunun dışında oyuncu ile ilgili haber sayısı, internet dünyasındaki popülerliği, takipçi sayıları gibi bilgiler de dikkate alınıyor. Oyuncularının isimlerinin ne sıklıkla geçtiği ile iç saha ve deplasman maçlarında seyirciyi artırıp artırmadığı arasında bağ olup olmadığı dikkate alınıyor.
Soru İşaretli Yanlar ve Sonuç
Piyasa değeri tahminleri birçok kullanıcının katılımını gerektirdiğinden, piyasa değerleri maç bazında güncellenmez ve birkaç maçtan sonra artık doğru olmayabilir, bu nedenle kitle tahminleri genellikle verimli olmayabilir ve yeterince geniş bir kitle tarafından iyi bilinen oyuncular için daha doğru olma eğilimindedirler, genellikle alt liglerde oyuncu keşfini desteklemezler. Buna ilave olarak tahmin edilen piyasa değerleri halka açık oldukları için transfer görüşmelerinde kulüplere rekabet avantajı sunmazlar.
‘Uluslararası piyasa değerleri sorumlusu’ olarak sitedeki bir değerlemeye katılmayan oyuncular ve kulüpler için ilk temas noktası olan Christian Schwarz, yaptığı işin etkisini anlamakta zorlandığını ifade ediyor. “Bizim yöntemimiz bilimsel değil” diyen Schwarz, fiyatların Wikipedia’nın işleyişine benzer şekilde ‘kalabalığın bilgeliği’ ilkesine göre belirlendiğini açıklıyor. Kullanıcılar Transfermarkt forumunda piyasa değerlerini tartışabiliyor, ancak nihai rakam yalnızca kanıtlanmış argümanlara dayanıyor ve nihayetinde sitedeki elektronik tabloyu yöneten Martin Freundl ve meslektaşları tarafından belirleniyor. Otuzlu yaşlarının başında bir futbol fanatiği, bir istatistik sitesi için gönüllü olarak futbolcuların piyasa değerini hesaplıyor. Yeterince masum görünen bu değerlemeler profesyonel futbol organizasyonları üzerinde büyük bir etkiye sahip.
Transfermarkt bir algoritmadan daha iyi olabilir, ancak bu rakamlarının her zaman doğru ya da yakın olduğu anlamına gelmiyor. Follow the Money tarafından yapılan bir veri analizine göre, bu rakamlar pratikte gerçek transfer fiyatlarını doğru tahmin edemiyor. Sitenin hesaplamalarında değerlerin önemli sayıda oyuncu için gerçek transfer bedelinden daha düşük olduğunu düşünenler var. Ancak genellikle gerçek piyasa değerlerine gerçekten yakın olduklarını söyleyenler de var. Sonuçta bu işte temel kural arz ve talep; ne kadar çok ilgi olursa fiyat da o kadar yüksek olur. Kulüpler oyuncularının değerini yükseltmek için düzenli olarak bu siteyi kullanabilirlerken transferlerde karar vermek için temel bir dayanak noktası olmaktan ziyade, bir referans noktası olarak görüyorlar. Öte yandan UEFA da dahil kurumlar ve akademik çalışmalar Transfermarkt verilerini analizlerinde dikkate alıyor. Sonuç olarak Transfermarkt yaklaşık çeyrek asırda futbol dünyasında önemli bir açığı kapatma yolunda önemli adımlar atmış durumda. Yol alınması beklenen bir başka taraf ise kadınlardaki verilerin de siteye uyarlanması.
Kaynaklar:
Müller O., Simons, A. and Markus Weinmann, M. (2017). Beyond crowd judgments: Data-driven estimation of market value in association football. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0377221717304332
Smith R. (2021). https://www.nytimes.com/2021/08/12/sports/soccer/soccer-football-transfermarkt.htm
Keppel P. and Claessens T. (2020). How the volunteers of data website Transfermarkt became influential players at European top football clubs. https://www.ftm.eu/articles/transfermarkt-volunteers-european-football
Not: Futbolekonomisi sayfasında aşağıdaki linkte yayınlanmıştır.
En Son Yorumlar