Tolga Genç- 12 Haziran 2023
Bir önceki yazımızda 2021-22 sezonunda UEFA turnuvalarında takımlarının topladıkları katsayıya (coefficient) göre ilk yirmi sırada yer alan federasyonlarının takımları kazandıkları UEFA para ödülleri açısından değerlendirilmiştir.
O değerlendirmede takımların kadro yapıları ve piyasa değerleri de dikkate alınmıştır. Çalışma sonucunda piyasa değeri olarak daha orta seviye olanlardan, para ödülü olarak iyi sonuçlar alan takımlar üçüncü grupta ve Türkiye’den Fenerbahçe, Galatasaray ve Beşiktaş dördüncü grupta yer almıştır (Tablo 1
Tablo 1 – Kulüplerin Piyasa Değerleri ve Para Ödülleri
Bu yazıda ise üçüncü ve dördüncü gruplarda yer alan, beş büyük futbol ülkesinden İspanya’dan Villarreal ve Sevilla, İtalya’dan Juventus, Almanya’dan Eintracht Frankfurt ve Vfl Wolfsburg, o grubu takip eden futbol ülkelerinden Portekiz’den FC Porto, Sporting CP, SL Benfica, Hollanda’dan Ajax Amsterdam, PSV Eindhoven ve Feyenoord Rotterdam, Belçika’dan Club Brugge, Avusturya’dan Red Bull Salzburg ve Rusya’dan Zenit St. Petersburg ile Türkiye’den Fenerbahçe, Galatasaray ve Beşiktaş, 2021-22 sezonu öncesinde takıma kattıkları transferler ve aynı sezon sonunda takımdan transfer olan oyuncular açısından analiz yapılacaktır.
Tablo 2’de bahsi geçen kulüplerin 2021-22 sezonunda takımlarına dahil ettikleri oyuncuların takıma katılış yolları, adetleri, yaş ortalamaları ve toplam harcama bilgileri yer almaktadır. Başka kulüplerden gelen oyuncuların takımlara bonservis ödenerek, bonservis ödemeden (serbest oyuncu) ve kiralık olarak katıldıkları görülmektedir. Bir başka yöntem de altyapıdan oyuncuların profesyonel yapılmalarıdır. Bu yazıda konu olan takımların ortalama olarak 5,05 adet bonservisli, 2,29 adet bonservissiz (serbest) ve 2,05 adet kiralık oyuncu transfer ettikleri; bunlara ilave olarak da 2,82 adet oyuncuyu altyapıdan profesyonel yaptıkları görülmektedir. Ortalama 12 yeni oyuncunun kadroya katılırken bonservisle gelen oyuncuların yaş ortalaması 23,63 ve bonservissiz (serbest) oyuncuların yaş ortalaması 26,52’dir.
Tablo 2 – Kulüplerin 2021-22 Sezonunda Gelen (Sezon Öncesi ve Ortası) Transferleri
Kulüp detayına bakıldığında ise Red Bull Salzburg her iki grup için de 19,75 ve 20,70 yaş ortalaması ile dikkat çekmektedir. Alman takımları Vfl Wolfsburg ve Eintracht Frankfurt da her iki transfer grubu açısından düşük yaş grupları olarak Red Bull Salzburg’u takip ediyorlar. Bu grubun geneline göre oldukça yüksek transfer harcaması olan Juventus’un ise bonservisi ile transfer ettiği altı oyuncunun yaş ortalamasının sadece 21,67 olduğu görülmektedir. Belçika, Hollanda, Portekiz ve İspanya takımlarının ise ortalama ya da ortalamanın üzerinde bir yaş ortalamasında oyuncuları transfer ettikleri görülmektedir; ancak bu dört federasyondan temsilcileri harcanan paralar açısından ikiye ayırmak gerekir. İspanya’dan Villarreal, Sevilla ve Belçika’dan Club Brugge ortalamanın üzerinde; Hollanda ve Portekiz’den altı takım ise ortalamanın altında transfer harcaması yapmıştır. Birkaç takım hariç takımların genellikle 1-2 kiralık oyuncu sayısını geçmedikleri görülmektedir. Altyapıdan kadroya katılan oyuncularda da Türkiye’den takımlar dikkat çekmektedir. Bunun dışında da Almanya’dan Vfl Wolfsburg, SL Benfica ve Feyenoord Rotterdam da önemli sayıda genç oyuncuyu kadroya katmıştı.
Tablo 3’te bahsi geçen kulüplerin 2021-22 sezonu sonrasında ve 2022-23 sezonunda elde ettikleri transfer gelirleri, bonservisle yapılan satışlar, bonservissiz giden yani serbest kalan oyuncular, kiralanan oyuncularla ve bahsi geçen dönemde bir önceki sezon bitince geri dönen kiralık oyuncular bilgileri yer almaktadır. Bu yazıda konu olan takımların ortalama olarak 5,82 adet bonservisli, 6 adet bonservissiz (serbest) ve 8,41 adet kiralık oyuncu gönderdikleri görülmektedir. Bunlara ilave olarak da 2,82 adet oyuncuyu kiralıktan dönmüştür. Ortalama 21 oyuncu bonservisli, serbest kalarak ya da kiralık olarak takımlardan gitmiştir. Bonservisle giden oyuncuların ortalama yaşının 24,37, serbest kalarak giden oyuncuların ortalama yaşının 28.38 ve kiralık olarak giden oyuncuların yaş ortalamasının 22.53 olduğu görülmektedir.
Tablo 3 – Kulüplerin 2022-23 Sezonunda (Sezon Öncesi ve Ortası) Giden Transferleri
En yüksek transfer gelirlerini elde eden iki takımdan SL Benfica, 16 adet bonservisle satış gerçekleştirmiştir ve 12 adet oyuncusunu da kiralık olarak göndermiştir ki kiralık oyuncuların yaş ortalamasının 26,33 olması dikkat çekmektedir. Ajax Amsterdam ise daha düşük sayıda oyuncu ile önemli bir transfer geliri elde etmiştir ve Benfica’dan sadece 3 adet ve 20,67 yaş ortalaması ile kiralık oyuncularda ayrılmaktadır. Yüksek gelir elde eden takımlardan İtalya’dan Juventus’un 13 adet ve Avusturya’dan Red Bull Salzburg’un 16 adet ile önemli sayıda oyuncuyu kiraladıkları görülmektedir, farkları kiralık oyuncuların yaş ortalamalarıdır. Red Bull Salzburg’da, 2021-22 sezonu sonunda organik bağ içinde olduğu 2.Lig’den FC Liefering’den 9 oyuncu kiralık olarak yaz geri dönmüştür. O yaz yine 6 oyuncu aynı takıma kiralık olarak gitmiştir. Yüksek gelir elde eden bir başka takım olan Portekiz’den Sporting CP’nin de sadece toplam transfer geliri olarak değil transfere konu olan oyuncu adetleri olarak da SL Benfica’nın yarısı kadar rakamlara sahip oldukları görülmektedir. Bir başka yüksek transfer gelirine sahip olan takım olan Sevilla da sadece 4 oyuncusunu bonservis ile satarken 11 gibi önemli sayıda oyuncusunu kiralamıştır.
Bütün bu transfer işlemlerinin toplamında Tablo 4’te takımlar 2021-22 sezonundaki UEFA gelirlerine göre sıralıdır. Tabloda yer alan diğer bilgiler ise 2021-22 sezonunda takımların oyuncu başına ortalama piyasa değerleri, o takım kurulurken yapılan transferler için gerçekleşen harcamalar ve 2022-23 sezonu öncesinde elde edilen transfer gelirleri bilgileridir. Bu grup içinde Juventus en yüksek transfer harcaması yapan ve aynı zamanda en yüksek gelir elden dördüncü, aynı zamanda en çok UEFA geliri elde eden ikinci kulüptür. Aslında piyasa değeri de dikkate alındığında daha önceki yazıda incelediğimiz ilk iki gruba ait bir takımdır. Juventus’u bir yana bıraktığımızda Almanya’dan Wolfsburg, İspanya’dan Villarreal ve Sevilla, Rusya’dan Zent St.Petersburg yaptıkları transfer harcamaları ile diğer kulüplerden ayrılmaktadır.
Tablo 4 – Transfer Gelirleri ve Giderleri
Transfer gelirleri açısından ise bir önceki dönemde Juventus’a göre çok daha düşük transfer harcamaları yapmasına rağmen takip eden dönemde çok daha yüksek transfer gelirleri elde eden kulüpler bulunmaktadır. Portekiz’den Benfica’nın ve Hollanda’dan Ajax Amnsterdam’ın gelirlerinin giderlerinin 10-12 katı, Avusturya’dan Red Bull Salzburg, Portekiz’den Sporting CP ve Hollanda’dan PSV Eindhoven, Feyenoord Rotterdam’ın gelirlerinin giderlerinin 6-8 katı olduğu görülmektedir. Aynı şekilde İspanya’dan Sevilla ve Portekiz’den FC Porto’nun gelirlerinin giderlerinin 2-2,5 katıdır.
2022-23 sezonunda bu takımlardan gerçekleşen dikkat çekici transferlere baktığımızda birinci sırada Enzo Fernández gelmektedir. Transfer Dünya Kupası ve Ocak ayındadır. 22 yaşındaki Arjantinli 121 milyon Euro bonservis bedeli ile SL Benfica’dan Chelsea’ye gitmiştir ve sadece bir önceki yaz 44,25 milyon Euro’ya River Plate’ten gelmişti. Ajax Amsterdam’dan Antony ise yaz transfer döneminde 95 milyon Euro karşılığında Manchester United’a gitmiştir. Yine 22 yaşında olan Brezilyalı 2020 yazında 15,75 milyon Euro’ya Sao Paolo’dan gelmişti. Üçüncü örneğimiz yine Benfica’dan: Darwin Núñez. 23 yaşındaki Uruguaylı 80 milyon Euro bonservis bedeli ile yaz transfer döneminde Liverpool’a gitmiştir ve Benfica’ya 2020 yazında İspanyol UD Almeira’dan 34 milyon Euro karşılığında gelmişti. Dördüncü olarak bahsedeceğimiz transfer ise Juventus’un aslında neden bu gruba değil de üst gruplara ait olduğunu göstermektedir. Hollandalı Matthijs de Ligt, 2022 yazında 67 milyon Euro bonservis bedeli ile Bayern Münih’e geçmiştir. Bu rakam Juventus’un 2022-23 transfer gelirinin önemli bir kısmıdır, ancak asıl önemli konu Juventus 23 yaşındaki bu oyuncuyu 2019 yazında Ajax Amsterdam’dan 85.5 milyon Euro bonservis bedeli ile almış olmasıdır. Ajax Amsterdam’dan bir başka örnek daha Lisandro Martinez’dir. 25 yaşındaki Arjantinli, 57,37 milyon Euro’ya Manchester United’a giderken Defensa’dan 2019 yazında 7 milyon Euro’ya gelmişti. Sevilla, Jules Koundé’yi 50 milyon Euro’ya Barcelona’ya gönderirken onu 2019 yılında Girondins Bordeaux’tan almıştı. Altyapıdan gelen oyunculara güzel bir örnek de Matheus Nunes’tir. Sporting CP 24 yaşındaki oyuncuyu 2020 yazında U23 takımından A takıma aldı ve Wolverhampton Wanderers’a 2022 yazında 45 milyon Euro’ya sattı. Bir başka örnek yine Portekiz’den. Vitinha, Nunes ile aynı dönemde U23 takımından Porto A takımına çıkmıştır. Bir yıl yine Wolverhampton Wanderers’ta kiralık ve bir yıl Porto A takımında oynadıktan sonra 2022 yazında 41,5 milyon Euro’ya Paris Saint Germain’in yolunu tutmuştur. Nuno Mendes de 2019 yazında henüz 17 yaşındayken Sporting CP A takımına alınmış, 2021-22 sezonunu Paris Saint Germain’de 7 milyon Euro bedelle kiralık olarak geçirmiş ve 2022 yazında da yine aynı takıma 38 milyon Euro’ya bonservisiyle transferi gerçekleşmiştir. Bu örnekler daha düşük rakamlarda daha da artırılabilir.
Özellikle Portekiz ve Hollanda takımlarının hem kendi ülkelerinden hem de özellikle Güney Amerika’dan önemli bir kaynağı çok iyi değerlendirdikleri görülmektedir. Güney Amerika’dan oyuncuların organik bağ dışında kariyerleri açısından da Avrupa’da ilk durak olarak bu takımları seçtikleri ortadadır. Tabii ki bu, sadece bir seçim değil kulüpler açısından bir analiz sürecidir. Genç yaşta oyuncuları birkaç yıl sonunda yine oldukça genç yaşta önemli rakamlara satmaktadırlar. Bu gerçekleşmezse oyuncuları kendi bünyelerinde değerlendirmektedirler. Serbest kalan oyuncuların daha ileride yaşlarda olmaları bu nedenledir. Kiralık oyunculardan bile para kazanan bu sistemde Türk takımlarının A takıma aldıkları oyuncuları yine daha alt liglerde takımlara oynamaları için kiralık olarak gönderdikleri görülmektedir. Fenerbahçe’nin 2022-23 yazında gerçekleşen 30 milyon Euroluk gelirinin yüzde 60’ını Min-jae Kim’nin Napoli’ye olan transferi oluşturmaktadır ki Fenerbahçe aynı yaz yaklaşık 44 milyon Euro harcama yapmıştır. Münferit transfer başarıları dışında burada konu ettiğimiz bazı Avrupa kulüpleri gibi sistematik bir çalışma olduğu görülmemektedir. Bahsi geçen Avrupa kulüpleri UEFA turnuvalarından kendileri için doğru turnuvayı hedefleyerek takımlarını mümkün olduğunca vitrinde tutmaktadırlar. Vitrinde kaldıkları süre içinde de oyuncularını piyasaya daha fazla sunma olanakları bulunmaktadır.
Not: Futbolekonomisi ve Endüstriyel Futbol sayfasında yayınlanmıştır.
Veriler Kaynak: Transfermarkt
En Son Yorumlar