Tarihten Portreler 15 – Octave Lapize (Fransa)

(Pedal Türkiye’de yayınlanmıştır)

Louis Octave Lapize, 24 Ekim 1887’de, Paris’in 14. bölgesinde bulunan Petit-Montrouge semtinde doğdu. Ailesi bira üreticiliği ve şarap tüccarlığı yapıyordu. İyi bir öğrenci olan Octave Lapize, çocukluk döneminde, bisiklete binmeyi de çok seviyordu ama babası bisiklete binmesine karşıydı; bira fabrikasında çalışmasını istiyordu. Oğlunun bisiklet tutkusunu reddeden babasına karşın, annesinin desteğiyle düzenli olarak bisiklete binmeye başladı. 1905 baharında Octave Lapize, Union Sportif du Xe bölgesi ile bir amatör lisans sahibi oldu. Başlarda yarışları genellikle bitiremiyordu. 1906’da Villiers-sur-Marne’den Coulommiers’e ve ardından Villiers-sur-Marne’a 96 km’lik bir parkurda düzenlenen Grand Prix de Villiers’e katıldı ve ilk zaferini kazandı. Tour de France’ın organizatörü L’Auto gazetesinin yaptığı haber ona bisiklet dünyasında göreceli bir popülerlik kazandırdı ve başkentin en ünlü kulüplerinden biri olan Paris Bisikletçiler Birliği onu işe aldı.

Haberden etkilenen Octave Lapize’nin babası, kışın birahanede çalışma saatlerine uyması ve yarışma nedeniyle yokluğunda yerine birini bulması şartıyla bisiklete binmesine izin verdi. 1907 yılında Lapize için muhteşeem bir yıl oldu. Önce 25 km’lik bir parkurda hem profesyonellere hem de amatörlere açık kros şampiyonasına katıldı. Bir önceki yıl Tour de France’da dokuzuncu olan ve kros bisiklet şampiyonasını yedi kez kazanacak Eugène Christophe gibi profesyonellerin önünde zafere ulaştı. Devamında 71 kilometrelik bir yarış olan Paris-Chartres’taki galibiyet geldi. 21 Temmuz’da profesyonellere açık bir yarış olan Paris-Reims’te Maurice Brocco, Charles Cruchon ve André Trousselier’in ardından 4. oldu. Bir hafta sonra, Versailles ile Orléans arasındaki Paris şampiyonasında son aşamada bir güvenlik görevlisine çarptıktan sonra 7. oldu. Ağustos ayında, ünlü bir etkinlik olan Tour de Belgique’de yarışmak üzere seçilen on Fransızdan biriydi. Verviers’de ilk etabı 2. sırada tamamladı, ardından Antwerp’te 3. etabı kazandı. 8 Eylül’de, Union Vélocipédique de France tarafından Nancy ve Nomeny arasında gidiş-dönüşten oluşan 100 km’lik bir parkurda düzenlenen Fransız amatör yol şampiyonasına katıldı. Yirmi üç bisikletçi arasında birinci oldu.

Octave Lapize, birçok başarısına rağmen hala amatördü ve rakipleri Maurice Brocco ve Charles Cruchon profesyonel olmuştu. 1908 Londra Yaz Olimpiyatları için milli takıma seçildi. White City Stadyumu pistinde 100 kilometre yarışını İngiliz Charles Henry Bartlett ve Charles Denny’nin arkasında 3. sırada tamamladı. Bronz madalyasını kendisine Westminster Düşesi verdi. 26 Temmuz’da Saint-Germain’de Paris şampiyonasında, ödünç aldığı bir bisikletle düştü ancak yine de ikinci sırayı almayı başardı. Ağustos ayında Paris-Auxerre’de 1., Paris-Dieppe’de 2. oldu, ardından Amiens ve Beauvais arasında gidiş-dönüş düzenlenen Fransız amatör şampiyonasında unvanını korumak için yarıştı. Kaçan on üç bisikletçiden oluşan bir grubun parçasıydı, ancak bir lastik patlaması yaşadı, 13. oldu. Eylül’de, Vincennes belediye pistinde altı saatlik bir dayanıklılık testi olan Bol d’or’a katıldı; amatörler ve profesyonellerin yer aldığı yarışı 226 kilometre kat ederek kazandı. Buna benzer birçok hız denemesi yarışlarına katılan ve çeşitli rekorlar kıran Lapize, sonunda 1909 yılında profesyonelliğe geçti.

1909’da profesyonel olarak ilk büyük yarışı Paris-Roubaix olacaktı. Lapize, Biguet takımına girmişti. Biguet, Biguet takımı, yeterli mali imkanlardan yoksun olduğu için sadece iki bisikletçiyle, Frédéric Saillot ve Octave Lapize ile yarışta yer almıştı. Üç bisikletçi yarışta liderliği ele geçiriyor, Belçikalılar Jules Masselis, Cyrille Van Hauwaert ve Fransız Louis Trousselier, Alcyon’dan üç takım arkadaşı. Octave Lapize biraz geriden takip ediyordu ve onlara Georges Passerieu katılmıştı. Passerieu’nun düşüşünden ve Van Hauwaert’in lastik patlamasından sonra, Roubaix velodromunda zafer için savaşacak sadece üç kişi kalmıştı. Louis Trousselier sprinte başladı ama sonunda rakiplerini dışarıdan sollayarak kazanan Octave Lapize oldu. Octave Lapize’nin başarısı ona hemen belli bir ün ve mali kolaylık getirdi. Dunlop firması ona yarıştaki birincilik ödülüne eşit bir ikramiye teklif etti: O dönemde bir öğretmeninin yıllık maaşı olan toplam 3.000 frank aldı. Eğer bunu başarmamış olsaydı, oğlunun bisiklet kariyerine her zaman olumsuz bakan babası, onu Quai de la Loire’deki bir şirkette bir işi kabul etmeye zorlamaktaydı.

Görsel Kaynak: Podium Cafe

O zamanlar bisiklet dünyasının en güçlüsü olan Alcyon onu işe almaya çalıştı, ancak Biguet tarafından açık ve kesin bir ret ile karşılandı. Octave Lapize, Paris-Roubaix’teki başarısıyla birlikte pistte çeşitli gösterilere katılarak paraya çevirmeye başladı. Jean Alavoine’in kazandığı Fransa şampiyonasında 4. sırayı aldı. Lapize, 1909 Tour de France’a katıldı. Paris ile Roubaix arasındaki ilk etapta Cyrille Van Hauwaert ve François Faber’in ardından 3. sırayı alarak farkını ortaya koydu. Daha da iyisi, Roubaix ve Metz arasındaki ikinci etapta ise, Faber’in neredeyse yarım saat gerisinde 2. oldu. Octave Lapize bu performansıyla genel klasmanda 2. sıraya yükseldi ancak kalça ve baldırında sıkıntılar yaşadı. Yarışa devam etti, ancak 5. etapta Annecy’de bisikletinde problem yaşayınca pes etmeye karar di. Direktörü sonunda koşucunun Alcyon’e transferini kabul ettiğinden, Biguet için son yarışıydı.

Octave Lapize, yeni takımında 246 kilometrelik Milan-Varèse yarışını kazanarak iyi bir giriş yaptı. O yıl Milan-San Remo’yu kazanan ve ilk Giro D’Italia’yı kazanan İtalyan Luigi Ganna’yı geçtiği için performansı daha da dikkat çekici olmuştu. 27 Eylül’de Octave Lapize, Paris-Tours’u kazandı, ancak ertesi gün, ilk dört bisikletçinin resmi rotadan 3-4 km saptığı kanıtlandığı için diskalifiye edildi. Bu nedenle galibiyet, Lapize’nin 12 dakikadan fazla gerisinde beşinci sırada gelen François Faber’e gitti.

1910 bisiklet sezonunu 17 Mart’ta açan Paris-Roubaix’in favorisi Octave Lapize, olumsuz bir rüzgâra rağmen yüksek temposuyla liderliği almıştı. Velodromun girişinde önde sadece bisikletçi vardı ve Octave Lapize sprinte başlayan Cyrille Van Hauwaert’i son 300 metrede geçerek ikinci zaferini ilan etti. Milan-San Remo’da da yağmur, rüzgâr ve ardından kardan oluşan olumsuz hava koşulları sadece dört bisikletçi finişe ulaştı ve zafer Lapize’nin Alcyon’dan takım arkadaşı Eugène Christophe’ye gitti.

Octave Lapize, 1910’da ikinci kez Tour de France’a katıldı. Lüksemburglu François Faber ile birlikte favoriler arasında gösteriliyordu. Her ikisi de aynı takımın, 1905’in galibi Louis Trousselier’nin ve iki kez ikinci olan Gustave Garrigou’nun da dahil olduğu Alcyon’un bisikletçileriydi. Paris’ten Roubaix’e uzanan ilk etapta Octave Lapize, Le Globe takımından Fransız Charles Crupelandt’ın on beş dakika gerisinde 3. sırayı alırken, Metz’e ulaşan ikinci etabı François Faber kazandı ve liderliği ele geçirdi. Etab üçüncüsü olan Octave Lapize 6 puanla toplamda ikinci sıraya yükseldi. François Faber üçüncü etapta Émile Georget’nin arkasında 2. bitirerek genel klasman liderliğini devam ettirdi. Ballon d’Alsace inişinde zorluk yaşayan Octave Lapize, etabı 6. sırada tamamladı. Belfort ile Lyon arasındaki ayaklarındaki ağrıdan şikayet ettiği ve sadece 21. sırada yer aldığı dördüncü etapta daha da geride kalırken, François Faber bu Turda ikinci etap zaferini elde etti. Lyon ile Grenoble arasında beşinci etap bir dönüm noktası oldu. Octave Lapize, Charles Crupelandt ve Cyrille Van Hauwaert ile birincilik için mücadele etti. Lapize bir lastik patlaması yaşamasına rağmen durmadı ve ilk etap zaferi için yola devam etti. Genel klasmanda Octave Lapize, Faber ve Gustave Garrigou’nun ardından Van Hauwaert ile paylaştığı 3. sıraya yükseldi.

1910 Tour de France’da bisikletçiler tarihte ilk kez Pireneler’i geçmek zorundaydı. Octave Lapize Luchon’a birinci olarak, ikinci sıradaki Émile Georget’in on sekiz dakika önünde vardı, François Faber üçüncü sıradaydı. Luchon ve Bayonne arasındaki ikinci Pirene etabı, ana Pirene geçitlerinin tırmanışıyla daha da zordu. Octave Lapize etabın başından itibaren Gustave Garrigou ile birlikte liderliği ele aldı ve 15 kilometre tırmanıştan sonra Col de Peyresourde’a vardılar. Garrigou baştan sona bisikletinde kalırken, Lapize tırmanışın bir bölümünü yürüyerek tamamlayarak Col du Tourmalet’te tek başına birinci oldu. Pireneler’deki iki etap galibiyetine rağmen Lapize, Faber’in hala dokuz puan gerisindeydi.

Bayonne ve Bordeaux arasındaki etap, kötü niyetli seyircilerin yola bıraktığı çivilerin neden olduğu çok sayıda lastik patlamasının yaşandığı bir etaptı. Lastiği üç kez patlayan Octave Lapize 7.oldu ve 10.sıradaki, François Faber’in önünde bitirdi. Nantes’te ve Brest’te sırasıyla 6. ve 5.sırada yer alan Octave Lapize, Faber’in önünde kalmayı başararak genel klasmanda liderliği ele geçirdi. Brest ve Caen arasındaki etapta Faber, yarışın başından itibaren atak yaparak klasman liderliğini yeniden kazanmaya çalıştı ancak birkaç lastik patlaması ona bu şansı vermedi. Octave Lapize, Caen’de sprintte Gustave Garrigou ve Ernest Paul’ü yenerken, François Faber 4. oldu. Son etapta Octave Lapize’nin, ilk kilometrelerde lastiği patladı ve yere düştü. Ancak yine de Octave Lapize 6. olmayı başardı ve artık Tour de France yeni galibiydi.

Görseller 1910 Tour de France’a ait (Cyclist)

Tour de France’daki zaferinden sonra Octave Lapize, takım içindeki problemlerden dolayı 1911 sezonu için takım değiştirmeye karar verdi ve pelotona dönen La Française-Diamant’a katıldı. Octave Lapize tarafından imzalanan sözleşme o dönem için alışılmadık bir durumdu: Adının kullanım hakkını takıma devrediyor ve takımın bisikletçi adına bazı ürünler pazarlamasına izin veriyordu. Ayrıca Paris’te Boulevard de la Chapelle’de kendi adını taşıyan bir mağazanın müdürü oldu. 23 yaşındaki Octave Lapize, 10. bölgede Rue Ambroise-Paré’de bir apartman dairesine yerleşmek için ailesinin Villiers-sur-Marne’deki evinden ayrıldı.

2 Nisan 1911’de Octave Lapize, Paris-Tours klasiğini, Tours velodrom pistinde bir sprintin ardından takım arkadaşı Cyrille Van Hauwaert’in önünde kazandı. Aynı gün olan Milano-San Remo yarışı da olduğu için Alcyon takımından önemli isimler yoktu. Ancak 16 Nisan’da Paris-Roubaix’te 4 dakikalık bir farkla tek başına kazanarak üstünlüğünü teyit etti. Takım arkadaşları André Charpiot ve Cyrille Van Hauwaert’ın Alcyon takımının bisikletçilerini engellemek için verdikleri destek önemliydi. Bu başarı ile Octave Lapize, klasik Paris-Roubaix’yı üç kez kazanan ilk sürücü oldu. 30 Nisan’da Versailles çevresinde yapılan Fransa şampiyonasını kazanarak başarılarına devam etti. Bitişte, ikinci olan Gustave Garrigou’nun bir dakika önündeydi. Bordeaux-Paris’te Octave Lapize, Loire kıyılarında yarışı terk etti ve zaferi rakibi François Faber’e bıraktı. Ezeli rakibi Faber şunları söyledi: “Kazandığım için çok mutluyum. Sadece birinci geldiğim için değil ama her şeyden önce Lapize’i yendiğim için “. Octave Lapize, haziran ayında Paris-Brüksel’de François Faber’i çok az farkla geçmeyi başarmıştı. Savaşa kadar olan dönemde 1912 yılında Paris-Brüksel’de birinci olmanın yanı sıra 1912 ve 1913 Fransa Ulusal Şampiyonluğu’nu kazandı.

Tek kulağı sağır olduğu için önce askerlikten muaf olan Lapize, savaş sebebiyle yine de askere gitti ve otomobil servisine atandı. Havacılık konusunda tutkulu olan Octave Lapize, nakil istedi: 10 Eylül 1915’te Bourges yakınlarındaki Avord’daki Askeri Havacılık Merkezine atandı. Pilot ve ardından pilot eğitmeni oldu. Cepheye katılmak isteyen Lapize, isteği üzerine 30 Kasım 1916’da Avord’dan ayrıldı. Bu süre zarfında 130 pilot yetiştirdi. 14 Temmuz sabahı, Meurthe-et-Moselle’deki Flirey kasabasında, Bois de Mort-Mare’nin hemen yukarısında topçu atışları gerçekleştiren bir Alman çift kanatlı uçağıyla karşılaştı. Vurulan Octave Lapize’nin uçağı, Fransız hatlarının 8 km içinde yere düştü. Ortadan kaybolması Fransa’da ve yurtdışında infiale yol açtı. Daily Mail ve New York Herald gibi gazeteler onun için bir ölüm ilanı yayınladı. 17 Temmuz’da Toul askeri mezarlığına gömüldü. Octave Lapize, François Faber ve Lucien Petit-Breton’la birlikte, Tour de France’ın Birinci Dünya Savaşı sırasında ölen üç eski galibinden biridir.

Görselde yer alan kitap, 2010 yılında 1910 yarışının 100.yılı münasebetiyle çıktı.

2010, Pireneler’in Tour de France rotasına girişinin yüzüncü yılıdır. O zamanlar, binicileri ilkel bisikletleriyle yüksek dağlara göndermek tartışmalı bir karardı. Tur organizatörü Henri Desgrange’ın asistanı Georges Steines tarafından nasıl kandırılarak binicilerini 2.000 metrelik uçurumların üzerine yönlendirmeyi kabul etmesi, Tur tarihinin en büyük efsanelerinden biridir. 1910 yarışı, Fransız şampiyonu Octave Lapize, Col du Tourmalet’in tepesinde bağırıyordu: “’Siz suikastçisiniz! Evet, suikastçılar!”